Bałtijsk oczami obcokrajowca
Od momentu powstania w 1686 roku do 1946 roku Bałtijsk nazywany był Pilawą, (ang. Pilau). Stąd też funkcjonująca jeszcze w świadomości Polaków nazwa cieśniny, łączącej Zalew Wiślany i Kaliningradzki z Morzem Bałtyckim.
Dawna Cieśnina Pilawska nosi dziś nazwę Kanału Bałtijskiego
Pas ziemi oddzielający morze od zalewu to Mierzeja Wiślana, przez Rosjan nazywana Kosą. Polska część mierzei oddziela Morze Bałtyckie od Zalewu Wiślanego, a rosyjska część mierzei – od Zalewu Kaliningradzkiego. Zalew Wiślany od Zalewu Kaliningradzkiego nie jest oddzielony żadną granicą naturalną. Granicę państwową stanowi oznakowanie wodne, którego symbolem jest olbrzymia boja, tzw. pława graniczna nr 10.
Polska część zalewu
Polska część zalewu (Zalew Wiślany) jest płytka i zanieczyszczona. To słabości polskiej strony szlaku. Ich skutkiem jest konieczność kosztownego pogłębiania dna zalewu oraz zakazy kąpieli, wydawane przez Sanepid. Jej dobrą stroną jest dobrze przygotowana baza logistyczna, jak choćby porty nadzalewowe, mapy hydrograficzne i bazy hotelowe.
Rosyjska część zalewu
Rosyjska część zalewu (Zalew Kaliningradzki) jest głęboka i czysta. Ciągła wymiana wody zalewu z otwartym morzem powoduje, że można się tu kąpać. Brakuje jednak wyznaczonych kąpielisk strzeżonych. Wokół bałtijskiego portu tkwią jeszcze żelazne wraki, o których wiedzą miejscowi i zaprzyjaźnieni żeglarze. Rosyjskie mapy hydrograficzne szlaku są trudno dostępne dla turystów, a wydawnictw turystycznych nie ma w ogóle.
Bazy noclegowe w Bałtijsku
Na bałtijskiej Kosie jest jeden ośrodek wypoczynkowy z drewnianymi domkami na europejskim poziomie. Nocować można w kwaterach prywatnych, w szkole, udostępniającej pokoje dla turystów, a także na jachtach i w namiotach na łonie przyrody. Rozbijanie namiotów na wydmach nie jest zakazane i należy tu do powszechnej praktyki.
Port morski
Bałtijsk to najbardziej wysunięty na zachód rosyjski port morski, historyczna siedziba sił floty wojennej Wojsk Północnej Grupy Federacji Rosyjskiej. Port wojenny połączony jest kanałem z Kaliningradem. Ze względu na obiekty wojskowe można tu było przyjechać do niedawna tylko na przepustkę. Obecnie trwają prace wykończeniowe nowootwartego dużego portu handlowego, który został zbudowany od strony morza.
Miasto na dwóch brzegach cieśniny
Miasto usytuowane jest nad Bałtykiem i Zalewem Kaliningradzkim, na dwóch brzegach Kanału Bałtijskiego. Na jednym brzegu mieszka około 30 tysięcy mieszkańców. Są tu sklepy, bary, kawiarenka internetowa, poczta, przystanek autobusowy, taksówki, dworzec kolejowy. Czynione są starania o odbudowę zniszczonego w czasie wojny Starego Miasta i zagospodarowanie rosyjskiej części mierzei.
Atrakcję dla zwiedzających stanowi Muzeum Floty Bałtijskiej, niewielka część eksponatów jest w latarni morskiej. Przed miastem, w miejscowości Tenkity, w roku 1997 ustawiono wykonany w Elblągu wielki krzyż, upamiętniający miejsce, w którym według jednej z poprzednich hipotez męczeńską śmierć miał ponieść Św. Wojciech.
Na Kosie
Na drugim brzegu jest półwysep, rosyjska część mierzei – Kosy. Do granicy lądowej z Polską jest tu 29 km, a do Piasków (Krynica Morska) 32 km. Na rosyjskiej Kosie mieszka około 800 osób. Nie ma tam linii telefonicznej, ale są domy mieszkalne, szkoła sportowa, bar, pub, ośrodek wypoczynkowy i dzikie plaże. Wypełniają się one turystami podczas lipcowego Święta Floty Bałtyckiej Federacji Rosyjskiej i Festiwalu Bardów.
Elbląg i Bałtijsk są miastami partnerskimi od 1994r. Umowa dotyczy współpracy transgranicznej, architektury i budownictwa, transportu wodnego, obsługi biznesu, rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości, kultury i sportu.
Piękna ziemia, na której czas się zatrzymał
Historię Bałtijska można poznać w muzeum floty bałtijskiej, choć „żywe pomniki historii” (pozostałości po II wojnie światowej) tkwią na Kosie jeszcze do dziś:
- Zapraszam na piękną ziemię, na której czas się zatrzymał – tak zachęcał swoją załogę do zejścia na ląd w Bałtijsku kapitan Columbusa Tadeusz Karpowicz. - Tu mamy rok 1945, no może 1949, tuż po wojnie.
Pierwsze wrażenie
Pierwsze wrażenie dla wysiadających z jachtu może być piorunujące: hangary dla bojowych samolotów niemieckich startujących z wody – ogromne, puste, niszczejące, ciężkie, przemoczone. Spomiędzy cegieł kiełkuje w nich rozbuchana przyroda jak w Grobie Agamemnona.
Tuż obok swobodnie pasą się krowy. Na ścianach niemieckie i rosyjskie napisy, ostrzegające o rodzajach broni i innych niebezpieczeństwach. Więcej mówią o historii niż prosty pomnik „gierojom wojny” w „centrum” Kosy. Miejscowi mówią, że w lesie wciąż jeszcze można znaleźć niewypały. Nad morzem widać ruiny fortu i rdzewiejące wraki zatopionych statków.
Bałtijsk otwiera się na świat
Po wojnie Bałtijsk był miastem zamkniętym, poligonem wodnym i wojskową enklawą, wielkimi koszarami dla żołnierzy. Początkowo nawet ich rodziny musiały starać się o przepustkę, by przekroczyć „zastawkę” – szlaban kontrolny na granicach miasta. Później miasto zostało otwarte dla mieszkańców Obwodu Kaliningradzkiego, następnie dla obywateli Rosji.
Teraz o przepustkę muszą się starać tylko obcokrajowcy. Przypływający drogą wodną do Bałtijska zobowiązani są okazać przepustkę tylko wtedy, gdy wyjeżdżają z Bałtijska w głąb Obwodu, np. do Kaliningradu. Nie można bez przepustki przepłynąć obcokrajowcom z Kosy „do miasta”, na drugą stronę Kanału Bałtijskiego. Na zapominalskich czekają kłopoty ze strażą graniczą.
Przepustki dla obcokrajowców
- Nie jest trudno otrzymać przepustkę – mówi wicedyrektor szkoły sportowej w Bałtijsku. - Wystarczy w terminie nie późniejszym niż 10 dni od daty planowanej wizyty wysłać faksem prośbę o przepustkę do mera miasta Bałtijska z podaniem imienia, nazwiska, daty urodzenia, miejsca zamieszkania, numeru wizy oraz celu wizyty, a następnie odebrać przepustkę.
To, co dla Europy bez granic wydawać by się mogło niepotrzebną formalnością, w Bałtijsku jest uważane za normalność. Biorąc pod uwagę historię miasta, kolejne ograniczenia są z czasem niwelowane. Wszystko zmierza w kierunku, by bazę wojskową przekształcić w miasteczko turystyczne.
Portal dla turystów
Szczegóły na temat miast, portów, parków i rezerwatów nad Zalewem Wiślanym i Kaliningradzkim, a także mapy portów i szlaków turystycznych można znaleźć na stronie internetowej:
http://www.zalew.org.pl i
http://www.zalew.org.pl/rus.phtml. Portal wykonany w języku polskim, rosyjskim, niemieckim i angielskim przy udziale środków z Unii Europejskiej.
To cenne informacje dla żeglarzy i turystów zainteresowanych mapą turystyczną i żeglarską Zalewu Wiślanego i Kaliningradzkiego, zapleczem portowym i hotelowym – czyli „locją”, nazywaną tak przez specjalistów.
Jednak brakuje na nim informacji na temat Bałtijska. Miasto to jest wciąż jeszcze nieodkrytą perełką turystyczną.