Elbląski festiwal podróży i przygody otworzył w piątkowy wieczór filmowy esej Stanisława Szwarc - Bronikowskiego Spotkanie na Łysej Górze.

Jego bohater ks. prof. Włodzimierz Sedlak, uczony, który uprawiał wiele dyscyplin, twórca polskiej szkoły bioelektroniki i elektromagnetycznej teorii życia, dał porywający wykład na temat fizyki i stworzonej przez siebie koncepcji powstania życia przy udziale związków krzemu.

Ksiądz i profesor był obdarzony prawdziwie aktorskim talentem dramatycznym.

Jego ekspresyjna opowieść przeplatała się z obrazami przyrody Łysej Góry i poetycko - filozoficznym komentarzem, który czytał Jan Englert.

Dokument powstał szereg lat temu, ale dzięki postaci bohatera, prostocie i skromnym środkom wyrazu przetrwał próbę czasu.

Śladami Herhora

Po filmie egiptolog prof. Andrzej Niwiński opowiedział o poszukiwaniach pewnego grobowca w egipskim Deir El-Bahari, w skałach, które wyrastają ponad świątynią królowej Hatszepsut.

Niewykluczone, że już w listopadzie archeolog - a wraz z nim ekipa elbląskiego filmowca Sławomira Malinowskiego powrócą do Egiptu, by dotrzeć do grobowca.

Możliwe, że znajdą w nim szczątki znanego z książki Bolesława Prusa potężnego arcykapłana Herhora.

- Archeologia egipska jest dziś rodzajem „archeologii śmietnikowej”. Prawie zawsze bada się bowiem coś, co miał w swoim ręku ktoś przed nami. Ważny jest każdy drobiazg. Na tle tej codziennej archeologii od czasu do czasu pojawia się jednak możliwość znalezienia czegoś niesłychanie cennego - mówił profesor w czasie dwugodzinnego, ilustrowanego slajdami, pasjonującego wystąpienia. - Moja przygoda związana z poszukiwaniem grobu Herhora rozpoczęła się 30 lat temu i ma w sobie tajemnicę. To przygoda, w którą nie wszyscy wierzą, ale grobowca Herhora nigdy nie znaleziono…

Prof. Niwiński uważa, że Egipcjanie wynaleźli „sztuczną skałę”, rodzaj betonu z mieszanki rozdrobnionej skały wapiennej i spoiwa.

Egipski „beton”

można było dowolnie kształtować, ale po wyschnięciu robił się twardy i był praktycznie nie do odróżnienia od naturalnej skały.

Archeologiczno – detektywistyczna odyseja rozpoczęła się w osiem lat temu.

Okazało się, że w skale nad świątynią Hatszepsut jest nisza wykuta przez człowieka.

Ekspedycja pracowała w trudnych warunkach, na wysokości około 100 metrów nad świątynią, w upale, który w cieniu sięgał nawet 59 stopni.

Już w pierwszym sezonie badacze natrafili na zabytki, np. rysunki naskalne, których znaleziono łącznie ponad 200!

- Najcenniejsze okazały się napisy wykonane pismem hieratycznym przez pewnego wysokiego urzędnika. Przychodził on do miejsca, w którym prowadziliśmy poszukiwania i coś kontrolował. W nekropolii tebańskiej wszystkie notatki wysokiego urzędnika znajdowały się w pobliżu ważnych zabytków - podkreślał egiptolog.

Wkrótce znaleziono też tzw. wkopy złodziejskie, które kończyły się po dwóch, trzech metrach.

Rabusie i uczeni

Tego rodzaju śladów penetracji terenu, oczywiście w poszukiwaniu grobowca, zanotowano dotąd ponad dziesięć.

Wskazują one, że złodzieje szukali intensywnie, a nawet pracowali w grupach i przy pomocy rysunków na skale zdawali kolegom relację ze swoich działań.

Kolejny sezon przyniósł, według określenia profesora, prawdziwą bombę: brązową rękojeść sztyletu i paciorki.

Takie sztylety znajdowano na mumiach, szczególnie królewskich.

- Pojawił się jednak problem z ogromnymi kamieniami, które gdyby spadły, zniszczyłyby część świątyni Hatszepsut. Znaleźliśmy dowody, że kamienie zostały celowo zrzucone przez człowieka na miejsce, w którym je znaleźliśmy. Zrzucono w sumie ponad 5 tysięcy ton kamieni. Połowa z tego została wniesiona na plecach ludzi. Chodziło oczywiście o to, by to miejsce było niedostępne - mówił Andrzej Niwiński.

Dwie szczeliny

Badacze odkryli też wydrążony w skale system drenów chroniących przed wodą deszczową. To pierwsze tego rodzaju odkrycie w Egipcie.

Okazało się, że dreny chroniły dwie szczeliny o szerokości kilku centymetrów, zaś ubiegłoroczne prace wykazały puste przestrzenie we wnętrzu skały.

- Przypuszczamy, że grób znajduje się właśnie tam, między Doliną Królów a Deir El-Bahari. Na pewno jest to grobowiec królewski, być może Horyzont Wieczności, czyli grób Amenhotepa I, patrona tebańskiej nekropoli. Tę lokalizację potwierdza tzw. Papirus Abbota - snuł swoją detektywistyczną opowieść prof. Niwiński. - A może to grób Totmesa I? Prawdopodobnie jesteśmy na tropie wielkiego odkrycia. Jeśli dostaniemy zgodę na dalsze badania, może już w listopadzie poznamy prawdę.

O swoich poszukiwaniach Andrzej Niwiński napisał w książkach: Czekając na Herhora oraz Mity i symbole starożytnego Egiptu, które można było kupić w czasie I Wieczorów Podróży i Przygody.

91 lat, ponad 100 filmów

Drugi znakomity gość wieczoru Stanisław Szwarc - Bronikowski ma już 91 lat, a na swoim koncie ponad 100 filmów zrealizowanych na całym świecie; w czasie wojny wydawał podziemną gazetę, trzy razy był aresztowany przez służbę bezpieczeństwa.

Do Elbląga przyjechał z żoną Joanną, która montowała wiele produkcji męża.

Krótkie spotkanie z wiekowym artystą było poruszające.

Trudy dalekich wypraw i zdobywania na nie pieniędzy dotykają pewnie wielu filmowców.

Swego czasu Szwarc - Bronikowski za 200 dolarów, na których zakup wydawała zgodę Telewizja Polska (za walutę podróżnik oczywiście zapłacił sam), odbył podróż trwającą rok.

Bywało, że zapożyczał się i wracał do kraju niemal jako bankrut.

Pani Joanna wspominała, że z każdej wyprawy mąż przywoził ogromne ilości nagrań.

Niezłe pytanko

I tak, plonem 12-miesięcznego pobytu w Ameryce Południowej było - choć trudno w to uwierzyć 25… tysięcy kilometrów taśmy, z której powstało osiem filmów.

Co jest najważniejsze w życiu?

- To niezłe pytanko - odparł filmowiec. - Chyba, to żeby zachować wewnętrzny spokój, nie dać się nikomu i niczemu pogrążyć w chaosie, nie angażować się w coś, co nie pociąga…

Jako miejsce, do którego chciał dotrzeć, ale to się nie udało, Stanisław Szwarc – Bronikowski wymienił wyspy Indonezji.

- Mąż chciał też jechać do Bhutanu, ale za dzień filmowania trzeba było wówczas zapłacić 1000 dolarów. To były dla nas niewyobrażalne pieniądze - wspominała pani Joanna.

Niestety, do Elbląga nie dotarł red. Michał Sumiński, gospodarz kultowego programu telewizyjnego Zwierzyniec, żołnierz armii podziemnej w czasie II wojny światowej i więzień Oświęcimia.

Pan Zwierzyniec

93-letni dziennikarz zaniemógł w Warszawie.

Widzowie Wieczorów... obejrzeli jednak film Sławomira Malinowskiego Pan Zwierzyniec.

To pełna ciepła i dowcipna opowieść o niezwykłym człowieku, który jak nikt opowiadał o swoich spotkaniach ze zwierzętami i mistrzowsko naśladował odgłosy przyrody.

Widzowie do dziś pamiętają np. głos jąkającego się jelenia w interpretacji pana Michała.

Mniej znany jest fakt, iż przez wiele lat Michał Sumiński mieszkał w Warszawie i w Elblągu.

Jeden z wielu, kolejny dokument Sławomira Malinowskiego, prezentuje Zbigniewa Stączka, Polaka, który od II wojny światowej mieszka w Anglii, więźnia Kołymy i jednego z uczestników bitwy pod Monte Cassino.

Krawiec Diany

Pan Zbigniew prowadził wraz z żoną dużą firmę krawiecką i mimo podeszłego wieku (ma prawie 90 lat) wciąż aktywnie działa w organizacjach polonijnych.

Pomaga też Polakom, którzy przyjechali do Anglii i potrzebują wsparcia, np. z powodu problemów z pracą.

W czasie spotkania w Muzeum sprawiał wrażenie osoby bardzo skromnej, która nie lubi o sobie opowiadać, ani się chwalić, mimo, że np. szył kostiumy dla samej księżnej Diany.

- W Polsce jestem przynajmniej trzy razy w roku. Nie mam tu własnej rodziny, ale mam przybraną i z nią się spotykam - opowiadał pan Zbigniew.

Oaza Siwa i Birkash - targ wielbłądów, zaprezentowane w sobotę reportaże Sławomira Malinowskiego, różni temat i stylistyka.

Pierwszy pokazuje historię oraz dzień dzisiejszy oazy słynnej w starożytnym świecie z wyroczni Amona.

Kto kocha wielbłądy?

Drugi film, mocny, momentami brutalny, opowiada nie tylko o realiach arabskiego targu, ale przede wszystkim o mentalności ludzi i stosunku do zwierząt, z którymi przecież jest związane ich codzienne życie.

Zdjęcia z targu zderzają się z wypowiedziami sudańskiego archeologa Mahmouda El-Tayeba o tym, jak traktują wielbłądy Beduini.

To dwa różne światy.

Mahmoud El-Tayeb wykłada na Uniwersytecie Warszawskim i mówi po polsku. Chętnie odpowiadał na pytania uczestników elbląskiego festiwalu.

Jak się dowiedzieliśmy, w styczniu ma zamiar - wspólnie ze Sławomirem Malinowskim - kręcić film o Sudanie.

O muzyczną oprawę Wieczorów... zadbała grupa Afro Beat z Malborka. Młodzi ludzie grają na bębnach i instrumentach strunowych.

Przez cały czas była czynna wystawa afrykańskich zdjęć operatora filmowego Krzysztofa Kowalskiego.

***

W każdym z Wieczorów… wzięło udział po kilkadziesiąt osób.

To sporo, jak na Elbląg. Za mało jednak, jak na tak interesujące przedsięwzięcie.

Zapewne organizatorzy wezmą pod uwagę słabości pierwszej edycji (skromna promocja, zmiany w programie, który otrzymały media), ale mam nadzieję, że będą kolejne.

Mam też nadzieję, że będą one znacznie dłuższe.

Pomysł zorganizowania festiwalu podróżniczego jest znakomity i daje możliwości wykreowania imprezy, która będzie atrakcyjna dla widzów w różnym wieku.

Tematów przecież nie brakuje, materiałów filmowych, radiowych i telewizyjnych oraz zdjęć także.

Mamy wielu wspaniałych i zasłużonych podróżników, reportażystów, ale i np. pisarzy, którzy rzadko są obecni w mediach.

Niektóre z tych osób, jak Stanisław Szwarc - Bronikowski, są w podeszłym wieku i festiwal daje niepowtarzalną, być może jedną z ostatnich okazji osobistego spotkania oraz rozmowy o pasjach, które stają się życiem.

W przyszłym roku chętnie zobaczyłabym np. Elżbietę Dzikowską, filmy z Tonym Halikiem, ale również któregoś z wielkich żeglarzy, może kapitana Krzysztofa Baranowskiego…