Gazeta
Internet

Witaj,     |  Zaloguj
Nasza społeczność

Logowanie

Dołącz do eKulturalnych
Zapomniałem hasła
Przejdź do eKulturalni.pl
GDZIE JESTEŚ:  E-ŚWIATOWID    Aktualności

Data dodania: 29.03.2017 13:09 Kategoria:Esej i Felieton Autor:Ewelina Bober, EB Placówka:Brak
W ślad nagrobków mennonickich

Szlak na trasie od Gdańska do Elbląga przedstawia krajobraz przekształcony ręką człowieka. Liczne obiekty dawnej kultury stanowią historię społeczeństwa, które przybyło do Polski przed pięcioma wiekami. Całe ich dziedzictwo jest rozsiane po Żuławach Wiślanych. Niemal w każdej wiosce spotkać można gotycki kościół, podcieniowy dom, drewniane chaty, zabytkowe urządzenia hydrotechniczne, bądź wiatraki.

Wszystko zaczęło się niespełna pięć wieków temu, najpierw w Szwajcarii, a później w Holandii, kiedy powstał nowy odłam anabaptyzmu, tzw. mennonityzm. Jego wyznawcy, którzy byli powszechnie prześladowani, opuścili tereny dotychczas zamieszkiwane i przybyli do Polski w latach 60. XVI wieku, gdzie przetrwali aż do zakończenia II wojny światowej.

Mennonici zostali włączeni w proces zagospodarowania podmokłych, depresyjnych terenów Żuław, na których pozostawili po sobie niezwykle atrakcyjny krajobraz kulturowy. Istotną rolę w historii mennonitów odegrał Elbląg. Nowi osadnicy dzierżawili ziemię od właścicieli na podstawie wieloletniego, dziedzicznego kontraktu, na podstawie którego użytkowali ziemię, odprowadzając tzw. emfiteuzę, czyli roczny czynsz.

Już w XVI wieku mennonici podzieli się na dwa odłamy, fryzyjski i flamandzki. Zachowując przy tym swoją wiarę i zasady, według których żyli. Do połowy XVIII wieku mieszkańcy Żuław nie mieli prawa do posiadania własnych kościołów i cmentarzy. Dotychczas korzystali z domów modlitewnych i nekropolii udostępnionych przez katolików i ewangelików. Pierwszy mennonicki kościół na teranie Elbląga powstał w 1590 roku i miał charakter „kościoła ukrytego”. Dopiero XVIII wiek przynosi zmiany. Wtedy to biskupi zaczęli wyrażać zgodę na budowę domów modlitewnych dla mennonitów, przy których zaczęto zakładać cmentarze, które współcześnie stanowią historyczny krajobraz.

Podstawową cechą budowania nekropolii był brak indywidualnie wytworzonego typu nagrobka. Ich wyróżnikiem była przestrzenność oraz pomniki w stylu cippusa, krzyży, tablic, ściętych drzew, a także steli. Te ostatnie stanowią największą grupę zachowanych do dziś nagrobków. Są to prostokątne płyty, które różnorodnie zdobiono. Motywy umieszczane na płytach grobowych związane były ze symboliką życia i śmierci. Głównym motywem zdobienia są symetrycznie rozłożone ornamenty roślinne lub wić roślinna dębu, lauru oraz motywy gołębia, tulipana, korony, muszli, węża, róży, wieńca. Każdy motyw był związany z wierzeniami i ich symboliką, przekazując w ten sposób treści związane z wiecznością, zmartwychwstaniem i chwałą.

Na terenie Żuław zostało odkrytych aż 40 cmentarzy mennonickich. Największy z nich znajduje się w Stogach Malborskich, gdzie zachowały się aż 84 nagrobki w stylu steli. W okolicach Elbląga przetrwały cmentarze w Markusach, Fiszewie, Kępniewie, Jeziorze, Rozgarcie, Żurawcu, Władysławowie. Nekropolie zakładane były na terenie naturalnym lub sztucznie wzniesionym. Obszar cmentarza miał kształt prostokąta lub kwadrata i zazwyczaj jednym lub dwoma bokami przyległ do dróg lokalnych oraz rowów. Teren cmentarza był podzielony na dwie główne części lub na mniejsze kwatery alejowe, krzyżujące się pod kątem prostym. Działkę cmantarną obsadzano różnego rodzaju drzewami – lipami, jesionami, dębami, kasztanowcami – aby podkreślić układ kwater.

Cmentarze mennonickie pozostają cennym elementem dorobku kulturowego województwa warmińsko-mazurskiego. I choć dawni mieszkańcy Żuław nie wypracowali własnego typu nagrobków, to ich słynna stela zdobiona różnymi motywami o wartości symbolicznej, stała się cechą rozpoznawczą. Bogate epigramy pozwalają poznać ich życie. Na Żuławach Elbląskich jest wiele wsi i miejscowości, w których pozostał dorobek kulturowy po mennonitach. Niemal w każdym miejscu jest widoczny ślad działalności dawnych mieszkańców. Krajobraz kulturowy jaki dziś można zobaczyć na terenie Warmii i Mazur to nie tylko słynne cmentarze i nagrobki mennonickie, ale także kościoły, domy podcieniowe, urządzenia hydrotechniczne, chaty drewniane i wiatraki.

Artykuł na podstawie: W. Knercer, Dawny cmentarz parafialny (obecnie komunalny) w Lidzbarku Warmińskim : Nekropolie Warmii i Mazur, pod red. W. Knercera i B. Wacławik, Olsztyn 2016.

Podziel się:
Wszelkie prawa do tego tekstu są zastrzeżone. Publikowanie go w całości lub części wymaga zgody Wydawcy.

Kierownik Redakcji: Hanna Laska-Kleinszmidt

tel 55 611 20 69

Jeśli chcesz dodać swój komentarz zaloguj się. Jeśli nie masz jeszcze konta zarejestruj się tutaj.
MENU

eŚWIATOWID W LICZBACH

 

Publikacji: 12090
Galerii: 307
Komentarzy: 1354

 


Liczba odwiedzin: 11415550

KONTAKT Z REDAKCJĄ

Wydawca:

Centrum Spotkań Europejskich
"ŚWIATOWID"

pl. Jagiellończyka 1
82-300 Elbląg
tel.: 55 611 20 50
fax: 55 611 20 60

 

Redakcja:
redakcja@eswiatowid.pl
tel.: 55 611 20 69

Administrator systemu:
adm@swiatowid.elblag.pl
 

 

 


 

 

Projekt dofinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007 - 2013 

oraz budżetu samorządu województwa warmińsko - mazurskiego.