Żuławskie domy podcieniowe są pełne niespodzianek.
Począwszy od samego podcienia, który jest jednym z najbardziej charakterystycznych elementów takiego obiektu, poprzez dekoracyjne drzwi wejściowe, zazwyczaj dwuskrzydłowe, inskrypcje na belkach informujące o dacie budowy, właścicielu i budowniczym, na dwóch izbach kuchennych kończąc.
I przy tym ciekawym rozwiązaniu chcemy się na chwilę zatrzymać. Dwie kuchnie: biała (większa ) i czarna (mała). Kuchnia biała była dużym, jasnym pomieszczeniem, do którego wchodziło się najczęściej bezpośrednio z sieni. Tam przyrządzano potrawy nie wymagające bieżącego gotowania. Tam toczyło się życie wokół gospodyni domu.
W środku, pomiędzy kuchnią białą a sienią, była kuchnia czarna. To małe, murowane pomieszczenie w środku domu, nad którym wznosił się otwarty komin. Było to pomieszczenie zazwyczaj doświetlane oknem. To tam gotowano na tzw. otwartym ogniu, podgrzewano wodę, pieczono chleb. W czarnej kuchni, w kominie na górze urządzana była także wędzarnia.
Czarną kuchnię mogli zobaczyć uczestnicy projektu S.O.S. dla żuławskich domów podcieniowych w domu podcieniowym w Żelichowie / Cyganku, którego właścicielem jest Marek Opitz - pomysłodawca i realizator wielu przedsięwzięć na rzecz Żuław.
Pochodzące z przełomu XVIII / XIX wieku okno ze ściany czarnej kuchni, którego zadaniem było doświetlenie z sieni pomieszczenia kuchni, możemy też podziwiać na wystawie w Żuławskim domu, która prezentowana jest w Muzeum Archeologiczno – Historycznym w Elblągu.
***
Projekt S.O.S. dla żuławskich domów podcieniowych Centrum Spotkań Europejskich Światowid realizuje wraz z partnerami: Narodowym Instytutem Dziedzictwa, Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Olsztynie - wraz z delegaturą w Elblągu, Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Gdańsku, Muzeum Narodowym w Gdańsku, Muzeum Archeologiczno - Historycznym w Elblągu, Muzeum Żuławskim w Nowym Dworze Gdańskim, Stowarzyszeniem Miłośników Nowego Dworu Gdańskiego Klub Nowodworski i Stowarzyszeniem Jantar.
Przedsięwzięcie dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz samorządu województwa warmińsko-mazurskiego.
Patroni medialni: Polskie Radio Olsztyn, Polskie Radio Gdańsk, Portal KulturaLudowa.pl, Telewizja Elbląska, Elbląska Gazeta Internetowa portEl.pl, Dziennik Elbląski, Portal Kulturalny Warmii i Mazur eŚwiatowid.pl , portal społecznościowy ekulturalni.pl .