Ten dzień kojarzy się niemal wszystkim – jeśli nie z końcem wakacji i rozpoczęciem roku szkolnego, to z wybuchem II wojny światowej. To również w Polsce Dzień Weterana i Święto Wojsk Obrony Przeciwlotniczej.
1 września to np. Święto Rewolucji w Libii, Dzień Nauczyciela w Singapurze Święto Konstytucji na Słowacji czy Święto Niepodległości w Uzbekistanie. Dla Polaków zawsze będzie to rocznica wybuchu II wojny światowej czyli ataku III Rzeszy na II Rzeczypospolitą.
Największy konflikt zbrojny w historii świata rozpoczął się właśnie 1 września 1939 roku i trwał do 2 września 1945 roku, a w Europie do 8 maja 1945 r. Te daty są róże dla różnych części globu. Na zachodzie Europy często za datę wybuchu II wojny światowej przyjmuje się dzień 3 września – czyli przystąpienie do wojny Francji i Wielkiej Brytanii, w Stanach Zjednoczonych jest to dzień ataku na Pearl Harbor, Rosja obchodzi rocznicę wybuchu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, a w Azji był to rozpoczęcie wojny chińsko – japońskiej.
II wojna światowa objęła swoim zasięgiem prawie całą Europę, wschodnią i południowo-wschodnią Azję, północną Afrykę, część Bliskiego Wschodu i wszystkie oceany. Niektóre epizody wojny rozgrywały się nawet w Arktyce i Ameryce Północnej. Poza większością państw europejskich i ich koloniami, brały w niej udział państwa Ameryki Północnej i Ameryki Południowej oraz Azji.
Kampania wrześniowa lub wojna obronna Polski to pierwszy etap II wojny światowej. Rozpoczął się – nie, jak uczono nas kiedyś, atakiem na Westerplatte, ale nalotem na Wieluń o godzinie 4.43. Przeprowadziła go eskadra 4 Floty Powietrznej feldmarszałka Wolframa von Richthofena. Zaraz po nim przeprowadzono ostrzał Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Dokonał tego pancernik Schleswig-Holstein – która to nazwa do dziś nie kojarzy się Polakom z najbardziej wysuniętym na północ niemieckim landem, ale właśnie z niemieckim okrętem. Westerplatte urosło do rangi symbolu – po tym, jak niewielka załoga odpierała przez tydzień zmasowane ataki - od strony nasady półwyspu, bombardowania z powietrza i ostrzeliwania przez niemieckie działa i moździerze.
W wojnie uczestniczyło 1,7 mld ludzi, w tym 110 mln z bronią. Według różnych szacunków zginęło w niej od 50 do 78 milionów ludzi.
1 września to również oficjalna data rozpoczęcia roku szkolnego. W Polsce, zgodnie z brzmieniem ustawy o systemie oświaty, rok szkolny we wszystkich szkołach i innych placówkach oświatowych rozpoczyna się właśnie z dniem 1 września każdego roku, a kończy 31 sierpnia następnego roku, co oznacza, że liczy tyle dni, ile rok kalendarzowy. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w rozdziale II Wolności prawa i obowiązki człowieka i obywatela w art. 70 stwierdza: 1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.
W Polsce wprowadzenie obowiązku szkolnego postulował już w 1555 r. Andrzej Frycz Modrzewski w dziele O naprawie Rzeczypospolitej (księga O szkole), jednak odpowiednie ustawodawstwo nadeszło dopiero pod zaborami. Udało się je wprowadzić zaborcom w 1825 r. w Wielkopolsce i na Pomorzu, a w 1873 r. w Galicji. W niepodległej Polsce pierwszy siedmioletni obowiązek szkolny wprowadzony został dekretem Naczelnika Państwa w 1919 r., a następnie ugruntowany na podstawie Ustawy z 1922 r. o zakładaniu i utrzymywaniu publicznych szkół powszechnych.
Dziś to, co łączy historyczny 1 września 1939 roku i każdy kolejny 1 września to apele na rozpoczęciu roku szkolnego – tam wspomina się te tragiczne wydarzenia i przypomina najmłodszym o historii, która nie powinna się powtórzyć.