W ciągu minionych dwudziestu lat poczyniono ogromne postępy w przypominaniu przedwojennej historii miasta. Nietrudno jednak zauważyć, że wciąż mało wiemy o Elblągu czasów pruskich.

W miniony piątek, 10 września, w Muzeum Archeologiczno - Historycznym odbyła się sesja popularno-naukowa Elbląg - od portu do przemysłu, w czasie której można było bliżej poznać historię miasta.

Ferdynandowi Schichauowi poświęcił swoje wystąpienie Leszek Sarnowski z Muzeum Archeologiczno - Historycznego, który podzielił się zebranymi przez siebie informacjami o elbląskim przedsiębiorcy.

Oto wybór najciekawszych faktów z życia Ferdynanda Schichaua, przygotowanych na podstawie wystąpienia historyka:

Holenderskie korzenie

- Ferdinand Gottlob Schichau urodził się 30 stycznia 1814 roku w Elblągu. Rodzina zajmowała się rolnictwem, dopiero ojciec Karl Jakob Schichau (z pochodzenia Holender), wybrał inną  drogę. Był on kowalem, ślusarzem, a ostatecznie mistrzem wytopu miedzi;

- Jako 15-letni chłopiec Ferdynand rozpoczął pracę u ślusarza, gdzie zdobył papiery czeladnika, ucząc się jednocześnie w szkole związku przemysłowego. Mając 17 lat zaprezentował w Elbląskim Towarzystwie Przemysłowym własnoręcznie zaprojektowany model maszyny parowej. W nagrodę otrzymał od starosty stypendium na studia w Królewskim Instytucie Przemysłu w Berlinie. Studiował tam w latach 1832-1835;

- Po studiach Schichau udał się na praktykę do Nadrenii-Westfalii i Anglii. Do Elbląga wrócił w 1837 roku i za pożyczone od ojca pieniądze (1328 talarów) kupił parcelę przy ul. Wałowej i założył Zakład Budowy Maszyn;

- Rok 1841 był decydujący dla rozwoju firmy, która do tej pory zajmowała się głównie drobnymi remontami. Elbląska stocznia Mitzlaffa zleciła Schichauowi wykonanie maszyny parowej do pierwszej w Prusach mechanicznej pogłębiarki dna;

James Watt, Borussia

- W 1847 roku Schichau na zamówienie elbląskiego Towarzystwa Żeglugi Parowej zbudował pierwszą okrętową maszynę parową o mocy 42 KM. Zamontowano ją na statku James Watt, którego drewniany kadłub zbudowała stocznia Mitzlaffa. Pływał on później w regularne rejsy do Kaliningradu;

- W początkowej fazie swojej działalności Ferdynand Schichau nie mógł zbytnio liczyć na pomoc finansową ze strony miasta i rządu pruskiego, gdyż te skupiały się na polityce rolnej. Swój sukces elblążanin zawdzięczał własnej pomysłowości, zaradności i ciężkiej pracy;

- Punktem zwrotnym dla zakładu było podjęcie produkcji statków żelaznych - w 1854 Schichau nabył dodatkowy grunt w części dawnej fosy Dworu Popielnego, skomunikowanej z rzeką Elbląg i zbudował tam stocznię. W 1855 roku zwodowano pierwszy w Prusach statek żelazny z napędem śrubowym - Borussia;

- W pobliżu dworca (dziś hale targowe Elzamu) powstała fabryka lokomotyw, która została uruchomiona w 1870 roku. Trzy lata później produkowano już 33 lokomotywy. W ciągu pierwszych czterech lat wybudowano 100 lokomotyw i 500 maszyn parowych, zakład zatrudniał 500 osób;

Największy od Szczecina do Kłajpedy

- W 1873 roku na stanowisku kierownika działu budowy maszyn rozpoczął pracę Carl H. Ziese (późniejszy zięć Ferdynanda). W 1876 roku zwodowano setny statek. Rok później na zamówienie Carskiej Marynarki Wojennej Rosji rozpoczęto budowę pierwszej łodzi torpedowej. W ciągu kilku lat stocznia elbląska stała się monopolistą w produkcji tego typu łodzi, wypierając inne stocznie niemieckie i angielskie, głównie dzięki Ziesemu, który statki projektował. Budowano też coraz większe statki pasażerskie i handlowe. Napływały zamówienia z całego świata: Turcji - 1884, Austro-Węgier, Chin, Norwegii i Włoch - 1885, Brazylii - 1888, Japonii - 1890, Rumunii i USA - 1891;

- Schichau zaczął od warsztatu z kilkoma pracownikami, a pod koniec życia, z majątkiem wycenianym na około 29 milionów marek, należał do największych przemysłowców w Cesarstwie Niemieckim;

- Fabryka Schichaua była największym prywatnym obiektem przemysłowym od Szczecina do Kłajpedy; w 1837 roku zatrudniała 8 pracowników, a w 1899 roku - 3 000, czyli niemal 40% spośród elbląskich robotników pracowało u Schichaua. W 1900 roku podatki spływające do kasy miejskiej od Schichaua stanowiły 30% dochodów budżetu. W 1917 roku jego przedsiębiorstwo zatrudniało ponad 11 tysięcy osób;

Śpiewak i filantrop

- Schichau zapewniał dobre warunki robotnikom. Prowadził działalność filantropijną - wniósł spory wkład finansowy w rozbudowę infrastruktury miejskiej Elbląga: szkół, sierocińców; założył też kasę ubogich. Był także miłośnikiem i mecenasem teatru i muzyki. Należał do związku śpiewaczego, gimnastycznego i otrzymał tytuł honorowego obywatela Elbląga i Gdańska;

- Ferdinand Schichau zmarł w 1896 roku, jego spadkobiercą był zięć Carl Ziese;

- Do 1945 roku jego imię nosiła dzisiejsza ul. Stoczniowa. Po II wojnie światowej został w Polsce postacią zapomnianą, jako niemiecki, czyli wrogi i obcy przemysłowiec. Po 1989 roku zaczęto przypominać jego wkład w rozwój Elbląga i sylwetkę. Od 2000 roku Fundacja Elbląg organizuje konkurs Filantrop Roku, w którym nagrodą jest statuetka nazwana imieniem Ferdynanda.

Opracowanie wystąpienia Leszka Sarnowskiego - Sylwester Budzelewski; śródtytuły pochodzą od redakcji