Był właścicielem rozległych dóbr, ale też badaczem przyrody, ornitologiem, fotografem i pisarzem - przez dwa najbliższe miesiące w Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie można obejrzeć wystawę biograficzną o Walterze von Sanden - Guja.
Walter von Sanden (1888-1972) był właścicielem dóbr m.in. w Ołowniku i Gui. W latach 30. jego posiadłość obejmowała 2750 ha ziemi. Mimo licznych obowiązków poświęcał wiele czasu swojej pasji – badaniom natury i literackiej twórczości przyrodniczej.
Guja – jezioro ptaków / Guja-See der Vögel - pierwszą z serii książek poświęconych pięknu mazurskiej przyrody, a szczególnie najbliższych jego sercu okolic – czyli Nowej Gui - wydał w 1933 r. w Królewcu. Już ten pierwszy utwór rozszedł się w rekordowej ilości egzemplarzy, dzięki czemu von Sanden stał się jednym z prekursorów literatury przyrodniczej, łącząc w jednej osobie badacza przyrody, pisarza i fotografa, ukazując tajemnice natury.
- Twórczość pisarska Waltera von Sandena wpisała się w nurt i kryteria ustalone przez Skandynawów: Bengt Berga (1885–1967) oraz Svenda Fleurona (1874–1966), gdzie przyroda i jej szczególność stanowią centralny punkt, również jego fotografie są uzupełnieniem dzieł literackich - mówi Krystyna Jarosz, kustosz Muzeum Kultury Ludowej i autorka tekstu do katalogu wystawy. - W Polsce ten sam nurt poszukiwań reprezentuje nieco późniejsza twórczość Włodzimierza Puchalskiego, Jacka Wdowińskiego i Władysława Łapińskiego. Włodzimierz Puchalski gościł w Małych Gujach przed II wojną światową, zaś po jej zakończeniu działał na rzecz objęcia ochroną jeziora Oświn oraz należał do grona zwolenników powrotu Waltera von Sandena do Gui.
Von Sanden pochłonięty pracą i pasją nie angażował się w działalność partii nazistowskiej. Nie pozwalały mu na to jego oparte na chrześcijańskich wartościach i umiłowaniu natury przekonania.
- Potrafił, jak mało kto, przedstawić z wyczuciem osobliwości życia codziennego i procesy zachodzące w przyrodzie - wskazuje Krystyna Jarosz. - Zawsze przekazywał tylko to, co sam przeżył lub zaobserwował. Jego wybitne dzieła: Das gute Land i Schicksal Ostpreussen są autobiografiami, a opisy przyrody dotyczą jego rodzinnej ziemi. Ich autor rzadko posługiwał się fantazją. Fikcyjne historie – które jednak dobrze odzwierciedlają naturę ludzką – zaczął tworzyć dopiero w czasie II wojny światowej. Tematy jego prac, opowieści, wiersze i książki, dotyczą natury i wiary chrześcijańskiej oraz związków, jakie pomiędzy nimi istnieją. To ostatnie zagadnienie pojawia się często i w jego poezji. Tomik jego wierszy ukazał się w 1965 r..
Fotografią zajął się jeszcze przed I wojną światową.
- Kiedy przestały go fascynować polowania, zaczął tropić zwierzęta w ich naturalnym otoczeniu z aparatem fotograficznym - mówi Krystyna Jarosz. - Budował stanowiska obserwacyjne i tak przebudował swoją łódź, aby rozpiąć na niej namiot, który pozwalał mu podejść bliżej do wolnożyjących ptaków. Jako motywy zdjęć fascynowały go również rośliny, las i wszelkie przejawy życia na jego ziemiach, a także krajobraz z jego rytmem pór roku. Dużą część zdjęć z wystawy prezentowanej w naszym muzeum von Sanden wykonał sam, a fotografie czarno-białe wywołał własnoręcznie w swojej ciemni.
Posiadał dar gruntownej obserwacji, a swoją wiedzą dzielił się z profesjonalistami, m.in. Fryderykiem Tischlerem – autorem opracowania wschodniopruskiego świata ptaków.
- W porozumieniu ze Stacją Ornitologiczną w Rossitten prowadził obrączkowanie ptaków nad jeziorem Oświn. Obserwacja i dokumentowanie życia ptaków zajmuje w jego twórczości szczególne miejsce - podkreśla Krystyna Jarosz. - Można je znaleźć we wszystkich jego pracach. Opracowania te zawierają mnóstwo wartościowych przyrodniczych informacji źródłowych i jednocześnie mogą przybliżyć zwykłemu czytelnikowi świat ptaków i jego osobliwości. Chociaż ptaki odgrywały szczególną rolę w jego zainteresowaniu naturą, posiadał również szeroką wiedzę na temat prawie wszystkich gatunków zwierząt żyjących w jego otoczeniu. Znał trasy wędrówek ryb w różnych porach roku, cykle rozwoju gadów i płazów czy różnorodne zachowania adaptacyjne ssaków.
Zainteresowania i pasje Waltera von Sanden dzieliła z nim żona. Edith von Sanden (1894–1972) starała się oddać piękno otaczającej przyrody w swojej rzeźbie i malarstwie. - Miłość Waltera do natury była nieustającą stymulacją jej twórczości - podsumowuje Krystyna Jarosz.
Wystawa powstała na bazie zbiorów Muzeum Prus Wschodnich i Stowarzyszenia Dawnych Mieszkańców Angerburga w Rotenburgu nad rzeką Wümme. A dzięki współpracy Muzeum Kultury Ludowej z Muzeum Prus Wschodnich w Lüneburgu, została przekazana do Węgorzewa.
Autorem ekspozycji jest dr Christoph Hinkelmann, tłumaczenie na język polski opracowała Agata Kern.
***
Warto posłuchać radiowej rozmowy - tutaj.